ÇOCUKLARDA GENİZ ETİ VE YARATTIĞI SORUNLAR
Geniz eti nedir?
Üst solunum yolları nefes alma esnasında sürekli olarak mikroorganizmalarla temas halindedir. Nazofarenks denilen geniz bölgesinde mukoza altında, burundan gelen mikroplarla mücadele eden çok sayıda lenfoid oluşumlar mevcuttur. Pasif sigara içiciliği, yani anne babanın çocuğun yanında sigara içmesi, alerji ve özellikle mikroorganizmaların tekrarlayan temaslarına maruz kalma neticesinde bu lenfoid oluşumlar büyüyerek geniz etini oluşturur. Geniz eti 4-7 yaş civarında maksimum büyüklüğüne erişir ve bu yaştan sonra genellikle küçülür. Özellikle yuvaya giden çocukların sürekli olarak birbirlerini enfekte etmeleri sonucu geniz eti sıklığı son yıllarda artmıştır.
Nasıl problem yaratır?
Geniz eti iki ana nedenle sorun yaratmaktadır. Birincisi; çok büyüdüğünde mekanik olarak genizi kapatır ve tıkayıcı uyku apnesi denilen uykuda solunumun duraklamasına kadar varan ciddi problemler yaratır. İkinci olarak; tıkayıcı özelliğinden bağımsız olmak üzere geniz eti mikroplarla istila edildiğinde bir çöplük gibi onların büyümesine ortam hazırlar. Bu durum, geniz etinin yerleştiği bölüm tam bir kavşak olduğundan, üst ve alt solunum yollarında tekrarlayan enfeksiyonlara sebep olur. Problemin uzun sürmesi sonucu çocuklarda uzun ve ince yüz yapısı, yüksek damak, üst çenenin öne doğru büyümesi, ağızın sürekli açık olması hali, bozuk dişler ve göz altlarında çöküklükle karakterize “adenoid yüz” denilen tipik bir yüz ifadesi ortaya çıkar.
Yukarıda sayılan iki ana neden sonrası çocuklarda; tıkayıcı uyku apnesi, üst solunum yolu direnç sendromu, horlama, burun tıkanıklığı ve buna bağlı ağız solunumu, dikkat dağınıklığı ve buna bağlı ders başarısında azalma, huzursuzluk ve asabiyet, gece altına işeme, yutma ve konuşma bozukluğu, tat ve koku almada azalma, orta kulakta sıvı toplanması, işitmede azalma, anormal yüz ve diş gelişimi, büyüme ve gelişme geriliği, pulmoner hipertansiyon, kor pulmonale, orta kulak iltihabı, sinüzit, bademcik iltihabı, akciğer iltihabı gibi problemlerle karşılaşılır.
Nasıl tanı konur?
Yukarıda saydığımız problemlerle kliniğe müracaat eden çocuk hastaların endoskopik muayenesinde dokunun anormal görünümü ile tanı konur. Eskiden radyografik görüntüleme ya da parmakla tuşe denilen manevra yapılarak geniz eti varlığı araştırılırdı. Bilindiği üzere radyografik görüntülemenin çocuk için radyasyon dezavantajı vardır. Bu nedenle mecbur kalmadıkça, yani çocuk endoskopik muayeneye uyum sağladığı müddetçe film çektirmemekteyiz. Öte yandan endoskop ile bakıda dokunun niteliği de gözlenir ve bunun tümör, enfeksiyon, kist ve benzeri lezyonlardan ayırıcı tanısı yapılır. Parmakla muayene ise çocuk için son derece travmatik ve acı verici bir işlem olup yapılmamalıdır.
Ne zaman yapılmalıdır?
Doğru endikasyon konulduğunda her yaşta ameliyat yapılabilir. Dünya literatüründe 1 yaşından itibaren bu ameliyatın yapıldığı bildirilmektedir. Eskiden anestezinin komplikasyonlarından daha fazla çekinildiği için 3 yaş sonrası kriter olarak kullanılmakta idi. Bugün daha modern anestetik maddelerle çocuklarda daha güvenli cerrahi yapılabilmektedir. Yine de mecbur kalmadıkça çocuğun anesteziyi daha rahat tolere edebileceği 3 yaş sınırına dikkat edilmektedir.
Ameliyatın riskleri nelerdir?
Her ne kadar modern anestetik ilaçlarla daha güvenli anestezi imkanı bulunsa bile tüm dünyada anesteziden ölüm riski sağlıklı bireylerde ikiyüzbinde 1 olarak bildirilmektedir. Çalışılan alan orta kulak boşluğunu genize bağlayan Östaki tüpünün ağzına yakın olduğundan buraya zarar verilebilir. Bu takdirde kalıcı orta kulak problemleri ortaya çıkabilir. Ameliyat sonrası çok nadir olarak kanama ve genizde yapışıklıklar olabilir.
Ameliyat sonrası hastayı neler beklemektedir?
Geniz eti ameliyatı, çoğu kez bademcik ile birlikte, hemen bütün dünyada çocukluk döneminin en sık yapılan cerrahi işlemidir. Ameliyatın kendisi 8-10 dakika olup, ameliyathanede uyuma ve uyanma süresi dahil ortalama 30-45 dakika sürmektedir. Anesteziden uyanma sonrası yaklaşık 5 saatlik süresinin bitimini müteakiben hastalar taburcu edilir ve aynı gün çok sıcak ve katı olmamak kaydıyla herşeyi yiyebilirler. Çocuklar ameliyat yarasından ziyade anestezi verilmesi için kullanılan endotrakeal entübasyon tüpünden dolayı 2 gün boyunca, genizden ziyade boğazlarında ağrı duyarlar. Açık yara olması münasebetiyle çocukların 4-5 gün süreyle okula gitmemeleri uygun olur.
Sonuç olarak; geniz eti çocuklarda sık görülen ve zamanında tedavi edilmediği takdirde ciddi sorunlara yol açabilen bir rahatsızlıktır. Doğru tanı sonrasında uygun bir merkezde gecikmeden tedavisinin yapılması çocuğun sağlığı açısından son derece önemlidir.